bip.marki.pl facebook.com instagram.com twitter.com youtube.com

Najważniejsze zabytki

Kluczowe znaczenie dla rozwoju Marek pod koniec XIX stulecia miała budowa fabryki przędzalniczej. Był to impuls, dzięki któremu cicha miejscowość stała się prężną osadą przemysłową. Z tego okresu pochodzą najpiękniejsze zabytki miasta.

Fabryka Briggs and Posselt

W 1883 r. 95 morgów ziemi przeszło na własność przemysłowców angielskich - Edwarda i Johna Briggsów oraz Ernesta Posselta. Pojawili się oni w Królestwie Polskim z zamiarem ominięcia barier celnych, narzuconych przez Rosję. Znany warszawski architekt Edward Lilpop stworzył projekt zabudowań fabrycznych. W pierwszych miesiącach 1884 r. ruszyła produkcja wełnianej przędzy czesankowej, dla której surowiec sprowadzano z Australii, Argentyny i Rosji. Materiały niezbędne do produkcji dowoziła do zakładów kolejka marecka łącząca Warszawę z Drewnicą, Ząbkami, Markami i Pustelnikiem. Warto podkreślić, że była to jedna z pierwszych fabryk w Królestwie Polskim, które posiadały elektryczne oświetlenie. Dysponowała również systemem ochrony przeciwpożarowej. W 1887 w fabryce pracowało ponad 1100 osób. Zakład zaczął podupadać po zakończeniu pierwszej wojny światowej i zamknięciu rosyjskiego rynku. Podczas drugiej wojny światowej Niemcy wstrzymali produkcję, urządzając w halach skład broni i amunicji. Działania wojenne przyniosły poważne zniszczenia. Z zabudowań fabrycznych zachowały się: główna bała produkcyjna oraz komin kotłowni zbudowany na podstawie ośmiokąta. W pierwszej dekadzie tego stulecia Marki szukały partnera do rewitalizacji terenów pofabrycznych i uzyskania unijnego dofinansowania - niestety, bezskutecznie.

Pałacyk Briggsów

Jedną z materialnych pamiątek po rodzinie Briggsów jest ich rezydencja, znajdująca się obecnie w sąsiedztwie Alei Marszałka Piłsudskiego 96. Pałacyk powstawał równolegle z budową fabryki, jego projektantem był architekt Antoni Beill. Pałacyk usytuowano na skraju założonego w stylu angielskim parku, nieopodal przypływającej tu – malowniczej, pięknie wówczas meandrującej i rozlewającej się w czasie wiosennych przyborów po rozległych nadbrzeżnych łąkach – rzeczki Długiej. Rezydencja ma dwa piętra i mieszkalne poddasze. Elewację wykonano z białej klinkierowej cegły, harmonizującej z tynkowanymi również na biało oprawami dosyć szerokich weneckich okien. Angielski styl rezydencji podkreśla usytuowany od frontu parterowy wykusz. Zwraca uwagę sztukatorska dekoracja szczytów pałacyku w postaci gryfów. Funkcję oranżerii pełniła ażurowa weranda, wykonana z żeliwa w połączeniu ze szkłem. We wnętrzu pałacyku – w holu – przyciągają wzrok dobrze zachowane, prowadzące na dalsze piętra drewniane (dębowe) schody oraz wykonana w ciemnym drewnie stolarka.

Po II wojnie światowej (w czasie której budynek nie uległ poważniejszym uszkodzeniom) w wyniku przeprowadzonej nacjonalizacji pałacyk musieli opuścić jego właściciele – spadkobiercy i sukcesorzy po Briggsach – Whiteheadowie. Umieszczono tu Zasadniczą Szkołę Zawodową Kinooperatorów, która funkcjonowała do 1977 r. Obecnie mieści się tu liceum.

Osiedle robotnicze Briggsów

Każdy, kto choć raz przejeżdżał przez centrum Marek, widział dawne osiedle robotnicze wybudowane po dwóch stronach Alei Marszałka Piłsudskiego. Jest jedno ze świadectw rozwoju przemysłu w Królestwie Polskim, a także obraz warunków, w jakich żyli robotnicy fabryki Briggsów. Były to mieszkania jedno lub dwuizbowe - każda liczyła 18 mkw powierzchni. Osiedle nie było skanalizowane - zbiorowe ubikacje znajdowały się na podwórkach. Na ówczesne czasy były to jednak dość nowoczesne rozwiązania. W poprzedniej kadencji samorządu rozpoczął się kompleksowy remont kamienic Briggsów. Dziewięć z nich odzyskało blask. Wszystkie kamienice zostały również skanalizowane. W tej kadencji, dzięki rządowemu dofinansowaniu, remontujemy pozostałe budynki osiedla.

Marecki Ośrodek Kultury im. Tadeusza Lużyńskiego

Jednym z najpiękniejszych zabytków Marek jest wzniesiony około 1890 roku gmach mieszczący wówczas szkolę elementarną. Jest to budowla jednopiętrowa z wkomponowaną wieżą zwieńczoną około dwumetrowej wysokości metalową (miedzianą) antenką". Gmach szkoły (podobnie jak i osiedla robotniczego oraz kościoła) wzniesiono z produkowanej wówczas ręcznie w mareckich cegielniach ciemno czerwonej cegły. Na parterze szkoły mieściły się dwie sale lekcyjne, szatnia oraz pokój dla nauczycieli. Na piętrze znajdowały się trzy sale lekcyjne. Zajęcia edukacyjne były prowadzone tutaj niemal przez 100 lat. Od 1984 r. przy Fabrycznej 2 mieści się siedziba Mareckiego Ośrodka Kultury im. Tadeusza Lużyńskiego.

Kościół pod wezwaniem Św. Izydora Oracza

Uruchomienie fabryki spowodowało dynamiczny wzrost liczby mieszkańców Marek. By zadbać o ich potrzeby duchowe, narodziła się idea budowy świątyni w Markach. Do jej realizacji przystąpili mieszkańcy, ks. Jakub Dąbrowski i bracia Briggsowie. Władze carskie wydały zgodę na budowę świątyni w 1899 r. Projektantem był architekt Jan Hinz. Kościół powstał na planie krzyża, ma 13 nawy, jest oparty na ośmiu kolumnach. Cegła pochodziła z lokalnych cegielni. Kościół został konsekrowany w 1904 r. przez kardynała Aleksandra Kakowskiego. Druga wojna światowa nie obeszła się łaskawie ze świątynią. We wrześniu 1944 r. Niemcy wysadzili w powietrze wieżę. Jej odbudowa trwała do 1961 r. W 2017 r. parafia obchodziła jubileusz stulecia istnienia.

Kościół pod wezwaniem św. Andrzeja Boboli

W 1927 r. do Marek przyjechał z USA ks. Antoni Poławski, który zakupił teren, na którym wybudowano m.in. kościół parafialny. Świątynia powstała w latach 1928-31 według projektu Feliksa Michalskiego. Ostateczny kształt architektoniczny uzyskał w latach osiemdziesiątych kiedy to dobudowano dwie nawy boczne, umiejętnie wkomponowane w bryłę kościoła.

We wnętrzu świątyni znajdują się zaprojektowane przez prof. Wincentego Kućmę, a wykonane przez Antoniego Oremusa z Krakowa ołtarze Matki Boskiej Fatimskiej i św. Andrzeja Boboli. Krakowski rzeźbiarz jest też autorem projektu ambony, marmurowego lichtarza oraz tabernakulum. W oknach świątyni znajdują się witraże według projektu Stanisława Jakubczyka, a podłogę świątyni pokrywa marmurowa posadzka. Tuż przy ołtarzu św. Andrzeja Boboli zwraca uwagę marmurowo-miedziana chrzcielnica. Wiernych na nabożeństwa i modlitwę nawołują umieszczone na kościelnej wieży trzy dzwony, wykonane w 1968 r. w ludwisarni w Węgrowie: Maryja o wadze 550 kg, Andrzej Bobola – 350 kg i Michał Archanioł – 200 kg.

Pełna lista zabytków znajduje się w BIP

źródła: strony internetowe, monografia Zbigniewa Paciorka "Marki: dzieje, tradycja, kultura".

zdjecie
fot. 1
fot. 2
fot. 3
fot. 4
fot. 5
fot. 6

Menu

© Miasto Marki 05-270 Marki, Al. Piłsudskiego 95, 22 781 10 03

BYCHOWSKI - strony internetowe, sklepy internetowe - Marki, Warszawa

skocz do góry